Prolaktin hormonu kadın vücudu için oldukça büyük önem taşır. Bu hormon seviyesindeki kontrol edilemeyen artışlar kısırlığa kadar varan sonuçlar doğurabilir. Prolaktin hormonu (Süt hormonu); ön hipofizden salgılanan ve omurgalı canlıların birçoğunda toplam 85’ten fazla fonksiyonu saptanan bir hormondur. Bu hormonun; üreme sistemi, büyüme ve gelişme, sıvı elektrolit dengesi ve immün yani bağışıklık sistemi üzerinde birçok etkisi saptanmıştır.
İlk defa 1928’de varlığı tespit edilen bu hormon hipofiz dışında rahim adalesi ve gebelikte plasentadan da sentez edilmektedir. Özellikle gebelik sırasında bebeğin içinde yüzdüğü amniyos sıvısında yüksek oranda bulunmaktadır. Bu sıvının miktarında ve ozmotik basıncının düzenlenmesinde rol almaktadır.
Prolaktin Fizyolojisi
Salgı düzeni: Pülzatil yani belli aralıklarla Sıçrayıcı tarzda salgılanır. 24 saatte ortalama 14 pik yapar yani her 95 dakikada bir kana salgılanır. Akşam üzeri pik miktarında artış olmakla birlikte esas pikini gece yarısı uykunun başlangıcı ile yapar ve uykunun tam ortasında en yüksek seviyesine ulaşır.
Stres: Her türlü stres, insanda prolaktin salgısını artırmaktadır. Egzersiz, genel anestezi, cerrahi girişim, kan şekeri düşmesi hatta okuldaki sınavlar bile prolaktin salgısını artırmaktadır.
Siklus ve prolaktin salgısı: Ergenlikten sonra prolaktin salgısı artış gösterir. Bu, artan östrojen salgısı ile direkt bağlantılıdır. Siklus esnasında yumurtlama yani ovülasyondan sonraki günlerde prolaktin salgısı yumurtlama öncesi döneme göre artışlar göstermektedir. Adetten hemen önceki dönemde de rahim iç tabakası prolaktin salgısına katılmaktadır.
Hamilelik ve prolaktin: Hamileliğin hemen başında prolaktin seviyelerinde artış başlar. Östrojen seviyelerindeki artışa paralel olarak miadında bir gebede yaklaşık 10 misli bir artış gözlenmektedir. Doğumdan hemen önce azalan prolaktin seviyeleri doğumdan 2 saat sonra pik yapmakta ve 8. saatten sonra gittikçe düşmektedir. 4 hafta içinde de doğum öncesi seviyelere düşmektedir.
Doğum sonrasında anneden gelen süt miktarı ile prolaktin seviyesi arasında bir ilişki yoktur. Bebeğin annesini emmesi prolaktin bazal seviyesinde yaklaşık 8 katlık bir artışa yol açmaktadır. Bu artış 2 – 3 saat içinde eski seviyesine inmektedir. Sürekli süt salgısı için tekrarlanan bu salgı pikleri gereklidir. Eğer anne emzirmezse prolaktin seviyeleri bazal düzeye inmekte ve yaklaşık 11 hafta sonra annede yumurtlama yeniden başlamaktadır.
Prolaktin Salgısını Düzenleyen Mekanizmalar
Birçok canlı türünde, insanda da dahil olmak üzere östrojen, prolaktin salgısını artırmaktadır. Hamilelik esnasında kan şekeri düzenlenmesinde prolaktin pankreasın insülin salgılayan beta hücrelerinde artış yapmaktadır.
Nöroendokrin sistem: Emzirme meme sinirlerini uyararak hipotalamusa impuls göndermekte ve hipotalamusta aldığı uyarıları hipofize iletmektedir. Böylece prolaktin salgısı artmaktadır.
Dopamin: Prolaktin salgısını bloke etmektedir.
TRH: Prolaktin salgısını anırmaktadır.
Serotonin: Prolaktin salgısını artırır.
Prolaktinin Üreme Sistemi Üzerine Etkisi
Erkekte: Yüksek prolaktin seviyeleri erkekte libidoyu yani cinsel isteği azaltmakta, iktidarsızlık yapabilmektedir. Fizyolojik düzeyde ise testislerden testosteron yani erkeklik hormonu salgısını düzenlemekte ve normal seviyede kalmasını sağlamaktadır.
Kadında: Kısırlık tedavisi gören kadınların hormonal araştırmasında en sık ölçülen hormonlardan biridir. Prolaktin seviyesinin normaiden fazla oluşu kadında yumurtlama fonksiyonlarını ve hamilelik oluşmasını bozmaktadır. Bu etkisini hipofiz bezinden LH hormonu salınımını bozarak dolayısı ile yumurtalıklardan progesteron yani yumurtlama hormonu salınımını bozarak göstermektedir.
Süt salgısında prolaktin: Süt salgısında prolaktin anahtar rol oynamaktadır. Sütün esas proteini olan kazein’in sentezi için prolaktin gerekmektedir. Gebeliğin sonunda östrojen ve progesteron ile beraber artan prolaktin seviyeleri meme bezlerini süt salgısına hazırlamaktadır. Doğumla beraber progesteronun düşmesiyle süt salgısı başlamaktadır.
Doğumdan sonra prolaktin seviyeleri 6 hafta içinde hamilelik öncesi seviyelere düşse de emzirme seansları refleks yolla prolaktin salgısını belli düzeylerde tutabilmektedir. Anne sütünde de prolaktin hormonu bulunmaktadır. Muhtemelen bebeğin mide – bar sak sisteminin çalışmasında, kalsiyum emiliminde ve bağırsakta su ve elektrolit taşınmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
İmmün sistem içindeki rolü: Prolaktin kemik iliğinde kan yapımını artırmakta ve lenfositlerin olgunlaşmasını sağlamaktadır. Böylece hücresel ve hormonal bağışıklık mekanizmasında rol almaktadır.
Sağlıcakla Kalın.
