D vitamini eksikliğine bağlı raşitizmin görülme sıklığının iklime, coğrafi koşullara ve toplumun sosyo – ekonomik durumuna göre değişiklik gösterir. Raşitizm, kemiklerin yumuşamasıdır. Bu yumuşama, iskelette kalsiyum mineralinin kaybı ile oluşur. Kemikler esnek hale gelir ve ağırlık taşımak gibi nedenlerden dolayı yavaş yavaş kaynar. Bu da şekil bozukluklarına neden olur. Raşitizm olan çocukların kollarında, bacaklarında ve omurgalarında ağrı ve hassasiyet görülür. Bacaklar eğri, göğsü ileriye çıkmış ve karında şişkinlikler olabilir. Raşitizm, geceleri hafif bir ateş ve huzursuzluk yapar.
Raşitizmin teşhisi
Hareket bozukluklarının teşhisi için, bebeğin ilk aylardaki refleks reaksiyonlarının ve ilk bebeklik dönemindeki hareketlerin neler olduğu çok iyi bilinmeli ve kontrol edilmelidir. Eğer bebeğin duruşunda ya da hareketlerinde anormallik görülürse, kol ve bacak kaslarındaki gerilim az ya da fazlaysa veya motorik gelişimi normal değilse, bebek derhal doktor gözetimi altına alınmalıdır. Prematürelerde raşitizm tanısı kolay değildir.
Tanıda serum kalsiyum, fosfor ve alkalen fosfataz düzeyleri ve radyolojik bulgular her zaman yararlı olmaz. Hızla büyüyen prematürelerde serum alkalen fosfataz düzeyinin yüksek olduğu dikkate alınarak, ancak normal erişkin düzeyinin 6 katı daha fazla yükselmelerin, raşitizmi düşündürmesi gerektiği ileri sürülür.
Raşitizmin nedenleri
Raşitizmin bir kaç tane nedeni vardır. Bunlardan birincisi yağın hatalı emilmesidir. Bu durumda vücut yağları ememediğinden dolayı, yağlar dışkı yoluya vücuttan atılır. Bunun sonucunda da yağ ve kalsiyumla emilen D vitamininin alınmasında zorluk görülebilir. İkinci neden, böbrek fonksiyonlarının hatalı olması nedeniyle vücut sıvılarında asit miktarının artmasıdır. Diğer bir nedeni ise D vitaminin yeterli miktarda alınmamasıdır. Beslenmede uzun süreli bir kalsiyum eksikliği de raşitizme neden olabiliPrematürelerde plasma kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz düzeyleri, gebelik süresi ve yaşı ile ilişkili değildir. Bu nedenle prematürelerde görülen her raşitizm, D vitamini eksikliğine bağlı değildir.
Prematüre bebeklerde raşitizm
D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm, preterm bebeklerde daha erken olmak üzere bebeğin hızlı büyüdüğü ilk 3 – 4 aydan, 2 yaşına kadar olan dönemde olur. Kendisi ve çocuğu güneş ışınlarından yararlanan, serum vitamin D düzeyleri yeterli olan annelerin çocukları, anne sütüyle beslendiklerinde raşitizm gelişmesi beklenmez. Ancak yapılan bir çalışmada, ülkemizde annelerin serum Vitamin D düzeylerinin düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Anne ve çocuğun güneşten yararlanma sürelerinin de kısıtlı olduğu dikkate alınırsa, sadece anne sütüyle beslenen, yan besinler verilmeyen ve vitamin desteği yapılmayan çocuklarda raşitizm görülebilir.
Prematürelerde kalsiyum eksikliği
Fetüs ve yeni doğanda D vitamini metabolizması çok iyi bilinmez. Fetüs anne ve plasentaya bağlı olmadan D vitaminini metabolize edebilir. Fetüste kemik mineralizasyonunun (kemikte kalsiyum ve fosfor birikiminin) yüzde 80’i gebeliğin son 3 ayında olduğundan, prematürelerde kalsiyum ve fosfor depolanması yeterli değildir. Kolaylıkla hipokalsemi ve hipofosfatemi gelişebilir.
Fetüsün fosfor gereksinimi 60 – 75 mg / kg, kalsiyum gereksinimi ise 100 – 120 mg / kg olduğundan, doğum erken gerçekleştiğinde bu ihtiyaçların dış kaynaklardan sağlanması gerekir. Anne sütünde bulunan kalsiyum (35 mg/dl) ve fosfor (15 mg / dl), bebek yeterli miktarda anne sütü alsa bile, her zaman ihtiyacı karşılayamaz. Bu nedenle ek kalsiyum ve fosfor verilmeyen küçük prematüre bebeklerơe bu minarallerin eksikliği ortaya çıkar.
Tedavi Sağlıklı annelerin prematüre doğan bebeklerinde bile D vitamini depoları yetersizdir. Bu durum özellikle ülkemizdeki gibi “yeterli güneş ışığı almayan” annelerde daha belirgindir. Bu nedenle prematürelere, zamanında doğan bebeklerden daha yüksek dozlarda D vitamini (günde 1000-2000 U gibi) verilmesi önerilir.
Hipofosfatemi ile giden vakalarda D vitamini her zaman başarılı değildir. Bebeklerin diyetlerine D vitamini eklenmesi (400 U), küçük prematürelerde verilen D vitamininin yüksek dozda (800-1200 U) olmasi önerilir. Ancak buna karşı, raşitizm gelişebileceği ve bu bebeklerde hipofosfatemi araştırılmasının yararlı olacağı kabul edilir.
Hipofosfatemik raşitizm
Diyet ile alınan kalsiyum ve fosforun düşük olması hipofosfatemiye ve hipokalsemiye yol açar. Hipofosfatemi, kalsitriolü aktive ederek, kemikten kalsiyum ve fosforu mobilize eder. Anne sütünde kalsiyum ve fosfor az olmakla birlikte, bağırsaktan emilimleri çok daha fazla olduğundan bazı prematüre bebeklerde görülen hipofosfateminin nedeni her zaman açıklanamaz. Bu bebeklerde doğumlarından itibaren yeterli, hatta daha yüksek dozlarda vitamin alsalar bile raşitizm gelişimi önlenemez.
Prematüre bebeklerde gelişen hipofosfateminin nedeni olarak, hızla büyüyen bebeğin, annesinin sütü ile aldığı fosforun yetersiz olması düşünülür. Bu bebeklerde vücutta yeterli D vitamini olduğundan, hipofosfatemik raşitizmin tedavisinde verilen D vitamini yeterli olmaz. Hipofosfatemik raşitizmin tedavisinde dışaridan ek olarak fosfor verilmesinin yararlı olacağı ileri sürülürse de, her vakada gerekli değildir. Serum fosfor düzeyi sürekli olarak düşük (4.5 mg / dl), idrar kalsiyum düzeyi sürekli olarak yüksekse ve klinik olarak hipofosfatemi bulguları (halsizlik gibi) varsa, anne sütüne ek olarak fosfor verilmesi (neutrophos) önerilir.
Sağlıcakla Kalın.
