Günümüzde istemsiz idrar kaçırma vakası özellikle kadınlarda daha sık görülmektedir. Tıbbi deyimle üriner inkontinans, istemsiz idrar kaçırma tüm kadınların yarısını zaman zaman, 60 yaş ve üstündeki kadınların ise yarıdan fazlasını önemli derecede etkileyen hijyenik, fiziksel ve psikososyal bir sorundur. Yaşlanmaya bağlı bir sorun olarak görülmesine karşın, orta yaşlı sağlıklı kadınların her üçünden biri etkilenmektedir. Ayrıca günümüzde çok sayıda aktif genç kadın ağır fiziksel aktiviteler ve ağır spor aktiviteleri sırasında idrar kaçırmadan yakınmaktadırlar. İstanbul’da bir huzurevinde yaptığımız bir çalışmada, 60 yaş üstündeki kadınların yüzde 30’unun idrar kaçırma sorunu olduğu bulunmuştur. İdrar kaçıranların ise sadece üçte biri tıbbi yardım araştırmaktadırlar.
Geçmişte utanma ve sıkılma duygusu, ameliyattan korkma ve tedaviyle iyileşme ümidinin az olduğu gibi yanlış düşünceler, hastalan bu konuda tıbbi yardım istemekten alıkoymuştur. Son yıllarda tıpta tanı ve tedavi yöntemlerindeki gelişmeler sonucunda idrar kaçırma çeşitli yöntemlerle iyileştirilebilmekte, hatta tamamen tedavi edilebilmektedir. Bunun bilincinde olan üriner inkontinanslı kişiler de gelişmelere paralel olarak sorunlarının çözümü yolunda taleplerini artırmaktadırlar. Tıbba düşen görev de kişilerin bu talebini karşılamaktır.
Kadınlarda İdrar Kaçırmanın Nedenleri Ve Tipleri
İdrar kaçırma genel olarak geçici ve sürekli olmak üzere İki tipe ayrılabilir.
Geçici idrar kaçırma: Çeşitli nedenlere bağlı oluşan şuur bulanıklığı, mesane ve idrar yollarında mikrobik iltihaplı hastalıklar, çeşitli ilaçlar -örneğin; tansiyon, depresyon ve soğuk algınlığı ilaçları- şeker hastalığı gibi hormonal hareketlik ve aktivitede kabızlık gibi neden olarak idrar kaçırmaya yol açabilir. Nedenler ortadan kaldırıldığında, geçici idrar kaçırma da iyileşir.
Sürekli idrar kaçırma: Stres idrar kaçırma ve sıkışma idrar kaçırma olmak üzere başlıca iki tipi vardır.
- Stres idrar kaçırma: Gülme, öksürme, hapşırma, ağır kaldırma, cinsel ilişki ve çeşitli fiziksel aktiviteler sırasında karın içi basıncın artmasına bağlı oluşmuş, ani kısa süreli idrar kaçırmadır. Kadınlarda en çok idrar kaçırma tipi olan stres idrar kaçırma, genellikle leğen kemiği tabanında bulunan kasların gevşemesi, zayıflaması sonucu görülür. Bu kaslar üreme, idrar yapma ve dışkılama sonu yollarının çalışmasını sağlar. Bu kasların zayıflamasının nedenleri ise doğumlar, menopoza bağlı östrojen hormonu eksikliği, yaşlanma, aşırı ki10 alma ve bu bölgede yapılan ameliyatlardır. İdrar kaçırma ayakta iken şiddetli gülme, öksürme, hapşırma, koşma esnasında oluyorsa hafif, yürüme, merdiven çıkma, eşya kaldırma taşıma gibi hafif fiziksel aktiviteler esnasında oluyorsa orta, ayakta ve yatakta istirahat eder pozisyonda oluyorsa şiddetli derecede olarak kabul edilir.
- Sıkışma idrar kaçırma: Ani ağrılı ve şiddetli idrara çıkma hissi ile birlikte tuvalete yetişmeden idrar kaçırmadır. Bu tip idrar kaçırmanın nedenleri ise idrar yolları ve mesane enfeksiyonları, iltihabı, erkekte prostat büyümesi, mesane taşlan, tümörler ve bu bölgedeki ameliyat, omurilik yaralanmaları, beyin kanaması gibi bazı sinir sistemi hastalıklarıdır. Bazen bu iki tip birlikte bulunabilir.
İdrar Kaçırmanın Tanı yöntemleri
Üreme ve idrar yollarının muayenesi yapıldıktan sonra idrar yollarında enfeksiyon olup olmadığını, yapıyı belirlemek, kapasiteyi ve fonksiyonları değerlendirmek, idrar kaçırmanın tipini ve ciddiyetini anlamak amacıyla idrar tahlili, radyolojik tetkik, ultrasonla, sistoskopla inceleme yapılır. İdrar yolları fonksiyonlarını ve fonksiyon bozukluklarını elektronik olarak detaylı şekilde araştıran ürodinamik inceleme temel tanı yöntemidir.
Kadınlarda İdrar Kaçırmanın Tedavi yöntemleri
İdrar kaçıran hastalar tanı ve tedavi amacıyla ilkin bir jinekolog veya üroloğa başvururlar. İdrar kaçırma tedavi yöntemleri ilaç tedavisi, cerrahi tedavi ve fizik tedavi olarak üçe ayrılır. Fizik tedavi yapılması uygun görülen hastaların tedavi planlaması ve takibi bu uzmanlarla birlikte fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı doktorlar tarafından yapılır. İdrar kaçırma tedavi yöntemlerine kısaca bir bakalım.
İlaç tedavisi: İdrar kaçırma tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bununla birlikte ilaç tedavisinden yeterince iyi sonuç alınmayabilir. İlaçların bazı zararlı etkilerinin olması ve pahalı olmaları gibi dezavantajları da vardır.
Cerrahi tedavi: Genelde bu rahatsızlığın kesin tedavisinin cerrahi yöntemler olduğu düşünülürse, operasyon her idrar kaçırma vakasında uygulanmamaktadır. Cerrahi tedavi riskleri yanı sıra, pahalı bir yöntemdir ve tedaviden sonra da tekrarlar görülebilmektedir. İleri derecede ciddi vakalarda, örneğin, üreme ve idrar yollarında aşağı doğru sarkma ile birlikte olan vakalarda, cerrahi tedavi tercih edilir. Bunun göstergesi ise istirahat halinde ya da çok hafif aktivitelerde bile idrar kaçırmanın olmasıdır. Hafif ve orta şiddetteki vakaların tedavisinde ise fizik tedavi ve rehabilitasyon önerilir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Kesin cerrahi tedavi gerektirmeyen, tıbbi veya sosyal nedenlerle ameliyat edilemeyen veya ameliyat olmak istemeyen idrar kaçıranlarda fizik tedavi yararlılığı gösterilmiş etkin bir yöntemdir. Ciddi vakalar dışında, ameliyat sadece ilaç tedavisi ve fizik tedavi denendikten sonra önerilmektedir. Fizik tedavinin riskinin az olması, pahalı olmaması, ameliyatı geciktirmesi ve engellemesi gibi üstünlükleri vardır. Ayrıca ameliyat öncesi ve sonrası uygulandığında ameliyatın başarı şansını artırmaktadır.
Fizik tedavinin amacı
İdrar kaçıran hastada fizik tedavinin amacı, leğen kemiği taban kaslarını güçlendirmek, mesane kapasitesini artırmak, idrara çıkma sıklığını azaltmak ve idrara çıkmayı kontrol altına almaktır. İdrar kaçırmada uygulanan fizik tedavi yöntemleri; hasta eğitimi, mesane eğitimi, leğen kemiği taban kaslarını güçlendiren egzersizler ve elektrik akımlarıyla uyarı (elektroterapi) olmak üzere dört kısma ayrılır.
Tedavi seçimi vakanın tipine ve ciddiyetine göre değişmekle birlikte, genellikle bu dört yöntem bir arada uygulanır. Bu yöntemlerin başarı oranı vakanın şiddetine, tipine ve etkileyen faktörlere göre yüzde 50 ile 90 arasında değişir. Yararlı etki sadece tedavi süresince olmayıp, tedavi bitiminden 5 yıl gibi uzun yıllar sonra da devam etmektedir. Tedaviye erken başlamanın tedavinin etkinliğinde önemli bir yeri vardır. Ayrıca hafif ve orta şiddette olan, üreme ve idrar yollarında aşağı sarkma olmayan vakalarda daha başarılı sonuçlar alınır. Hastanın aşırı kilolu olması ise tedavinin etkinliğini azaltabilir.
İdrar kaçırma fizik tedavi programı
Ülkemizde fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında İdrar Kaçırmada Fizik Tedavi Programı ile birlikte kadınlara yönelik programlar mevcuttur.
Hasta eğitimi: Program başlangıcında hasta, tedavinin amacı ve uygulanacak yöntemler hakkında bilgilendirilir.
Mesane eğitimi: Amaç, hastanın mesane günlüğü izlenerek belirlenmiş günlük idrara çıkma ile ilgili alışılmış davranışlarını değiştirerek, programlanmış aralıklarla idrar yapmayı sağlamaktır.
Diyet uygulaması: Mesane günlüğü diyet değişimi için de kılavuz olarak kullanılır.
Egzersizle kas eğitimi: Bu programda egzersiz sırasında karın, kalça ve uyluk kaslarının kasılması öğretilir.
Elektroterapi: Bu yöntemde, leğen kemiği taban kaslarını güçlendirmek ve normal refleks paternlerini oluşturmak amacıyla elektrik akımları kullanılır.
Sağlıcakla Kalın.
