İçindekiler
Halk arasında su kesesi olarak bilinen amnios kesesi; anne rahmindeki embriyoyu yani bebeği koruyan içi özel bir sıvı olan amnios sıvısı ile dolu şişirilmiş bir balondur diyebiliriz. Hamileliğin 16. haftasında 200 mililitre kadar amnios sıvısı içeren bu kese, doğuma kısa bir süre kala 1 litre civarında amnios sıvısıyla dolar. Amnios sıvısı berraktır ve bazen biraz sütümsü bir hal alır; hamileliğin sonuna doğru ise bu sıvıda bebeğin cildini yumuşaklaştıran yağ damlacıkları görülür.
Anne rahmindeki bebek, amnios sıvısında yüzer, bu sıvıdan içer, idrar ve dışkısını bu sıvıya yapar. Sıvı 24 saatte bir kendini yeniler ve böylece sürekli taze kalır. Bu sıvı, bebeği sadece darbe ve enfeksiyonlardan korumakla kalmaz, aynı zamanda bebeğin akciğer keseciğinin de gelişmesini sağlar.
Amniyos kesesi, amniyon ve koryon olmak üzere iki ana tabakadan meydana gelir. Bebek ve plasenta için koruyucu bir ortam oluşturur. Embriyo, amniyon sıvısı içerisinde yüzer ve bütün ihtiyaçlarını buradan karşılar. Normal seyreden hamileliklerde amniyos kesesi, rahim ağzı genişleyene ve doğum başlayana kadar rahim boşluğunda durur. Peki ya doğumu beklemezse…
Amnios kesesinin görevi sadece bebeği sıcak tutmak ve korumak değildir. Bu kese bebeğin fiziksel gelişimi açısından da büyük önem taşır; kesenin içindeki sıvı bebeğin rahat ve güvenli bir biçimde hareket etmesini, bu sırada kaslarını, hareket gücünü geliştirmesini sağlar.
Bu koruyucu suyla dolu kese olmasa bebek gelişemez. Döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesinden hemen sonra bu kese oluşur. Bebek dokuz ay boyunca çok lüks bir yüzme havuzu gibi olan su kesesinde yaşar. Bebek neredeyse ağırlıksızdır ve tüm uzuvlarını rahatlıkla hareket ettirebilir.
Su kesesi bebek için vazgeçilmez bir yerdir. Burada gönlünce taklalar atabilir, sağa sola dönebilir, canını acıtabilecek hiçbir şey yoktur. Kesenin içindeki su “airbag” gibi bir etkiye sahiptir. Bebeği dışarıdan gelen darbelere karşı bile korur. Yedinci aya kadar kordon dolanmasını önler, hareket imkanı sağlar ve böylece bebeğe uzuvlarının oluşması için imkan sağlar.
Amnios sivisi 38. haftadan itibaren azalmaya başlar. Bu sırada amnios sıvısında bulunan ve bebeğin cildini yumuşatan küçük yağ damlacıkları da kaybolur. Bütün bu belirtiler kadın doğum uzmanı için bebeğin gelişimini tamamladığının ve artık doğuma az bir zaman kaldığının habercisidirler. Doktorların, amnios kesesi gibi önemli bir yapıyı, mümkün olduğu kadar uzun bir süre, bebeğin korunması için muhafaza etmek istemelerine şaşırmamak gerekir. Normal hamileliklerde bu istek gerçekleşir ve amnios kesesi, rahim ağzı doğum için genişleyene kadar rahim içinde durur. Daha sonra yırtılır ve bebeği koruyucu zarından dışarı atar.
Bebek dünyaya geleceği zaman, doğmak için ilk adımı atmasına yardımcı olur. Rahim ağzına yaptığı basınçla, rahim boynunun açılması için sinyal gönderir. Sonunda su kesesi patlar ve doğum sancılarının başlamasını sağlar. Patlayan su kesesindeki suyun hepsi dışarıya akmaz. Bir miktarı bebeğin ciğerlerindedir. Bu su sayesinde bebek doğum sırasında oluşan basınçtan korunur. Doğumun son aşamasında basıncın etkisiyle ciğerlerinden çıkar ve bebek ilk ağlaması için nefes alır.
Amniyos Sıvısından Oluşan Su Kesesi
Gebeliğin sekizinci haftasında minicik embriyonun etrafını, saydam bir balona benzeyen ve iki katli bağ dokusundan oluşan bir kese sarar. Bu kesenin içindeki deri ilk amniyos sıvısını üretir. Bebeğin bu değerli sıvıya ihtiyacı vardır. Amniyos sıvısı anne karnındaki bebek için hayati önem taşır gelişimini bu sıvının içinde sürdürür. Amniyos sıvısı bebeğin ciğerlerinin oluşmasında gereklidir.
Ayrıca bu sıvı sayesinde bebeğin sindirim sistemi de dışarıdaki yasama alıştırılır. Bebek amniyos sıvısı içer ve ilk idrar damlacıklarını oluşturmaya başlar. Bu idrar sterildir ve herhangi bir tehlikesi yoktur. Bu sıvı bebek ve anne arasındaki kan dolaşımını sağlar ve 2 – 3 saatte komple değişir. İlk yirmi hafta yarım litre kadar, gebeliğin sonuna doğru ise bir buçuk litre kadar kan dolaşımı olur. Bu sıvının yüzde 99’u sudur. Geri kalanı ise protein, yağ ve amino asidi, karbonhidrat, hormon ve enzimdir.
Bebekten düşen kepekler veya minik kıllardan dolayı sıvı biraz bulanıklaşabilir. Doktor ultrason ile veya doğrudan su kesesinden su alarak inceleme yapabilir. Bu sıvının yoğunluğu, rengi ve karışımından gebeliğin iyi geçip geçmediğini ve bebeğin sağlıklı olup olmadığını kontrol edebilir.
Amniyos kesesinin anne karnındaki bebek için önemi nedir?
Amniyos kesesi bebeği ve plasentayı dış ortamdan korur. Bebek, plasenta vasıtasıyla, tüm besinini, sıvı ihtiyacını, yani kısaca bütün gereksinimlerini bu sıvı kanalıyla karşılar. Dışkılarını ve toksik maddelerini yine bu sıvı içerisine atar. Bu nedenle sıvı, içinde bulunduğu keseyle birlikte sağlam olmalıdır. Kesenin yırtılması veya zedelenmesi halinde sıvı dışarıya akacaktır.
Dolayısıyla da bütün batın organlarının ve dış travmaların basısı bebek üzerine olacaktır. Bu da bebekte birtakım mekanik travmaların, deformitelerin, yani şekil bozukluklarının görülmesine neden olur.
Su (Amniyos) kesesinin erken yırtılma nedenleri nelerdir?
Bunun kesin bir nedeni yok. Yani annenin yaşı, doğum sayısı, ağırlığı amniyos kesesinin erken yırtılmasında önemli bir rol oynamaz.
Ancak gebeliğin sonuna doğru kapılan bir enfeksiyon, amniyos kesesini oluşturan bağ dokusunu zayıflatarak kesenin yırtılmasına neden olabilir. Diğer bir neden ise sigaradır. Sigara içen kadınlarda, amniyos kesesinin erken dönemlerde yırtıldığı daha sık gözlenmiştir. Üçüncü neden de amniyos sıvısının normalden fazla olması (Polihidramniyos). Bu gibi durumda ağırlık ve basıncına bağlı olarak erken yırtılma söz konusu olabilir.
Su kesesinin yırtılmasının anne ve bebek açısından zararları nelerdir?
Amniyos kesesi dış ortama açılacağından vajende, kendi halinde bulunan birtakım mikroorganizmalar potansiyel güç kazanarak anneyi ve bebeği enfekte eder. Bunlar öncelikle bebeğin enfeksiyonuna, ölümüne ardından da annenin hayatını tehdit edecek kadar büyük genital enfeksiyonlara yol açabilir.
Anne adayında kanama olabilir.
Ayrıca oldukça tehlikeli olan beyin, akciğerde hasara yol açan ve annenin ölümüyle sonuçlanabilen amniyon embolisi görülebilir. Amniyon embolisi bebeğin tüm hayatsal işlevlerini durdurur. Kesenin erken yırtılması, koryo amyonit dediğimiz amniyon zarının vearkasından plasentanın iltihaplanmasına neden olan bebeğin ve dolaşım yoluyla annenin iltihaplanmasına kadar giden uzun bir zinciri başlatır. Su kesesinin içindeki su bittiği için uterustaki ve anne karnındaki enfeksiyonlar tamamen bebeğe yansır. Bu da bebeğin organlarında şekil bozukluğu ve travma riskini artırır. Bebek bütün ihtiyaçlarını karşılayan bu ortamı kaybeder.
Su kesesi yırtılırsa anne adayı ne yapmalı?
Anne adayı hemen yatmalı, ayaklarını yukarı kaldırmalı ve vakit kaybetmeden doktorunu aramalı. Suyun kaybedilmesiyle birlikte rahim ağzında açılma olması kordan, kol ya da bacak sarkmasına yol açabilir. Bir süre sonra kordonun dışarda kalmasıyla bebek ölebilir, ya da yamuk durarak kol ya da bacaktan doğum kanalına çakılabilir.
Bu nedenle hiç hareket etmeden sırt üstü yatmalı ve mümkün ise o pozisyonda jinekoloğa ulaştırılmalı. Eğer kordon dışarıya kadar çıkmışsa doktor ya da ebe mutlaka eve çağrılmalı.
Erken amnios kesesi yırtılması
Amnios kesesinin yırtılması, hamile kadınların yüzde 20’sinde doğumdan saatler önce, daha az bir bölümünde ise haftalar önce görülebilir. Sancılar başlamadan önce, kese yırtılması “erken amnios kesesi yırtılması” olarak adlandırılır. Kesenin erken yırtılması delikten giren bakteri ve mikropların enfeksiyona neden olması riskini yükseltir ve bebeğe enfeksiyon bulaşmasına sebep olabilir. Bu nedenle amnios kesesi yırtılan anne adayının su geldiğini hissettiği anda hiç vakit kaybetmeden doktoruna gitmesi gerekir.
Anne adayı, gelen bu sıvının amnios sıvısı mi veya idrar mı olduğuna karar veremese bile, bir önlem olarak yine de doktoruna gitmelidir (Hamileliğin son haftalarında istem dışı idrar kaçırılması çok doğaldır). Amnios sıvısı, genelde hafif bir şekilde bacaklara doğru sızar, çok ender durumlarda ise hızlı bir şekilde boşalır. Doktor, amnios sıvısının amnios kesesinden sızıp sızmadığına kesin bir şekilde karar verir. Bunu anlamak için birçok kontrol imkanı vardır.
Bazı su kesesi yırtılmaları kendi kendine iyileşir
Amnios kesesinin yırtılması durumunda müdahale ve tedaviyi belirleyici olan sadece yırtılma zamanı değil, aynı zamanda amnios kesesinin neresinden yırtıldığıdır. Rahmin üst kısmında görülen yırtılma, çoğunlukla kendi kendini tedavi edebilir. Bu durumda anne için birkaç günlük yatak istirahati yeterli olur. Bu süre içinde ise bebek kuru kalmaz, çünkü amnios sıvısı kendini sürekli yeniler.
Fakat eğer yırtılma rahim ağzına yakın bir yerdeyse, bebek buraya oldukça fazla basınç yapıyorsa, yırtığın kendi kendini tedavi ederek yenilemesi mümkün değildir. Bu durumda tedaviyi belirleyici olan; hamileliğin kaçıncı ayında bulunulduğudur.
Amnios kesesi ne kadar erken yırtılırsa, sorun o denli fazladır. Hamileliğin 25. haftasında bebek henüz dünyaya gelemeyecek kadar küçüktür. Bunun için hamilelik süresinin mümkün olduğu kadar çok uzatılması gerekir. Bu durumda bebek ve amnios kesesi bir enfeksiyon tehlikesiyle karşı karşıya kalır. İkilem burada başlar: Hem bebeğin akciğeri gelişene kadar, doğumun mümkün olduğu kadar uzun bir süre bekletilmesi ve böylece yaşama şansının artırılması, hem de bu sırada bebeğin enfeksiyon kapmamasına dikkat edilmesi gerekir.
Bunun için anne adayı hastaneye gitmeli ve kontrol altında olmalıdır. Düzenli olarak vajinanın bakteri florası kontrol edilir ve ateş, nabız yükselmesi veya akyuvar sayısında bir artış gibi enfeksiyon belirtilerinin olup olmadığı incelenir. Amnios kesesi yırtıldıktan sonra bakteriler buraya yerleşirse, çeperin iltihaplanmasını önlemek ve doğum tarihini erteleyebilmek için, anne adayına antibiyotik tedavisi uygulanır.
Su kesesi yırtılması riskine karşı neler yapılabilir?
Bebeğin 36. haftadan sonra dünyaya gelmesi ideal bir durumdur. Özellikle 32. hafta bebeğin akciğerlerinin geliştiği dönemdir. Su kesesinin 36. haftadan önce yırtıldığı durumlarda akciğerlerinin gelişimini hızlandırıcı ve doğumdan sonra da ciğerleri koruyucu ilaç verilir. Amnios kesesinin doğum tarihinden birkaç gün veya kısa bir süre önce patlaması durumunda ise (38 – 39. haftalar) doğum tarihini geciktirmeye çalışmak gibi bir baskı hissedilmez.
Birçok doktor sancıların kendiliğinden başlamasını bekler. Çünkü kesenin yırtılmasıyla beraber rahimdeki basınç azalır ve özellikle doğum tarihinin yakın olduğu zamanlarda genellikle sancılar başlar. Doğumu başlatıcı ilaçları vermeden önce bazen 6 – 12 saat bazen de 2 gün kadar beklenir. Bu sırada rahim ağzı itinalı bir şekilde kontrol edilir. Çünkü eğer hamileliğin son dönemlerinde amnios kesesi aşağı sarkarsa, göbek kordonunun rahim ağzından vajinaya sarkması tehlikesi doğar. Amnios kesesinin erken yırtılmasına karşı alınabilecek tedbirler arasında vajinadan yapılan kültürlerin etkili olduğu, mikrop üremesi durumunda antibiyotik kullanılması gerekliliği ileri sürüldüyse de bu konuda tartışmalar sürmektedir.
Anne adayları dikkat
Henüz amnios kesesinin erken yırtılmasının sebepleri tamamen açıklanamamaktadır. Erken gelen sancılar, rahim boynu zayıflığı gibi sebepler, amnios kesesinin erken yırtılmasına yol açabilir. Aynı zamanda lokal bir enfeksiyon da bu duruma neden olabilir. Bu durumda bakteriler iç çepere yerleşir, enzimleri harekete geçirir ve çeperi gevşetir. Bu sebeple hamilelik süresince görülebilecek ağrı ve vajinal akıntı varlığında anne adayı mutlaka vakit geçirmeden doktoruna başvurmalıdır.
Sağlıcakla Kalın.
