Çocuklarda ateş, çocukluk döneminin korkulu rüyası. Çocuklarda ateş neden yükselir? Nasıl düşer? Neler yapılmalı? Vücut ısısını beyin kontrol eder Vücut ısısını belirli bir derecede tutmak için insanlar beyinleriyle kontrol ederler. Beyinlerinin bir bölgesinde vücut ısısını 35’in altına düşürmemeye ve çok tehlikeli derecelere örneğin 40’ın üzerine çıkarmamaya çalışan bir kontrol mekanizması vardır. Bu çok karmaşık bir sistemdir. Sinir sistemi, hormonlar, vücudun soğuk ve sıcak algılayan algılayıcıları ve vücudun metabolizması buna karışır. Bunlar da vücut ısısını 36.5 – 37.5 arasında sabit tutmak isterler. 35 derecenin altına düşürmemeye ve 38 derecenin üstüne çıkarmamaya çalışırlar. Ancak bu sistemi bozan değişik etkenler olabilir.
Çok sıcakta kalınırsa, çok fazla giyinilirse vücut ısısı yükselir. Örneğin maratoncular koşuyu bitirdiklerinde ateşleri 39 dereceye çıkar. Ama kendilerinde hiçbir rahatsızlık hissetmezler çünkü kontrol merkezindeki termostat bozulmamıştır. Vücutta evlerde kullanılan termostatlar gibi bir termostat vardır. Vücut ısısı belirli bir derecenin üstüne çıktı mı veya düştü mü bu termostat hemen ateşi 36.5 – 37 dereceye getirecek sistemi çalıştırır. İnsanlar bunu bilmek zorundadırlar.
Çocukların ateşine müdahale gerekirse
Ateş düşürücü veya antibiyotik almadan önce çok iyi bilinmelidir ki; vücut çok güzel düzenlenmiş, çok karmaşık ama çok ince ayarlarla çalışan bir sisteme sahiptir. Bu sistem ateş nedeniyle gelebilecek tehlikeleri önlemek için lazım gelen hücre ve molekül düzeyinde bütün üretimi yapar. Ancak bu sistemi bozacak yüksek derecelere gelindiği takdirde müdahale edilmelidir.
Ateş 38 derecenin üstüne çıkmadan, çoğu zaman vücut kendi sistemleriyle bunu kontrol altına alacağı için kendi haline bırakmakta yarar vardır. Ancak ateşle birlikte vücutta döküntü, peş peşe gelen ishal, kusma varsa o zaman doktora başvurmak gerekir. Bunun dışında çocuk keyifli, neşesi yerinde ise ateşi 38 bile olsa ateş düşürücü verilmemelidir. Çünkü o zaman sistemin çalışması engellenir. Organizma vücut ısısını yükseltirken bir takım tedbirler alır. Bu ısıyı yükseltecek nedeni ortadan kaldırmak için hücreler üretir. Bu hücrelerin üretim hızı artar ve bir takım moleküller üretmeye başlar.
Bu moleküllerin üretim hızı artar. Örneğin bu bir mikropsa o mikrobu öldürecek akyuvarların öldürme gücü artar. O mikrobun girdiği yere doğru göç hızlanır. Aileler bu ayrıntıları tam olarak anlamasalar bile bilmeliler ki ateş bir dereceye kadar beraberinde tehlike işaretleri veren bulgular yoksa vücut için ateşi yaratan tehlikeyi önlemeye çalışan mekanizmaları hızlandıran bir mekanizmadır. Onun için hemen müdahale etmemek gerekir.
Doktora danışmadan çocuklarınıza asla antibiyotik vermeyin
Ailelerin hatta doktorların yaptığı çok büyük bir hata vardır. Bu da her ateş enfeksiyona yani mikrobik bir hastalığa bağlıdır diyerek ateş düşürücünün dışında ateş düşürücü gibi algılanan antibiyotiklerin verilmesidir. Türkiye’de en çok tüketilen ilaçlar ateş düşürücüler, ağrı kesiciler ve antibiyotiklerdir. Çoğu insan hiçbir doktora danışmadan antibiyotiği ateş düşürücü gibi kullanmaktadır.
Oysa bu çok zararlı olabilir. Çünkü ateşi tetikleyen başka bir mekanizma vardır ve lüzumsuz yere çocuğa antibiyotik verilirse zararı olur. Organizmanın normal ortak yaşayan mikroplarını öldürerek, böbreklere, karaciğere ve diğer organlara yan etki yaparak vücuda zarar verebilirler. Antibiyotiklerin antipiretik yani ateş düşürücü olmadığı unutulmamalıdır.
Mikrobik her hastalığa da antibiyotik vermek doğru değildir. Mikropların %90’ı virüs dediğimiz küçük moleküllerden ibaret hücre içinde yaşamak zorunda olan canlılardır. Bunlara etkili antibiyotik de dünyada yoktur. Örneğin grip veya nezle olmuş bir çocuğa antibiyotik vermenin hiç gereği yoktur. Çünkü bu mikropları antibiyotikle öldürmek mümkün değildir. Antibiyotik verilirse vücudun savunma mekanizması zedelendiği için o virüslere karşı vücudun savunması da, reaksiyonu da bir derecede zedelenmiş olur. Fayda yerine zarar verilmiş olur.
Çocukların Ateşi Yükselince hemen paniğe kapılmak yanlıştır
Bütün insanlar da hatta doktorlar da buna dâhildir, bir ateş fobisi vardır. Ateşi yükselen çocuğun hemen havale geçireceği zannedilir. Oysaki ateşli havalede ateşin rolü hala tartışılmaktadır. Çünkü milyonlarca çocuk ateşlenir ama bunların içinde sadece belirli bir grup havale geçirir. O çocukların bir takım başka farklı özellikleri vardır. Her ateşli çocuk havale geçirecek diye bir şey söz konusu olamaz. Ancak özel hastalıklarda ateş dikkate alınmalıdır. Örneğin çocuğun lösemisi veya kanseri varsa onların mikroplara karşı dirençleri düştüğü ve metabolizmaları bozulduğu için ciddi bir sorun olduğu anlaşılmalıdır.
Çocuklarda ateş yükseldiğinde neler yapılabilir?
İlk olarak ailelerin bilmesi gereken çok önemli bir nokta var. Ateşin en tehlikeli olduğu zaman hızla yükselmesi veya düşmesidir. 40 – 41 derece ateşli bir çocuğu birden 37 dereceye düşürmek çocuğu 40 derece ateşte bırakmaktan çok daha tehlikelidir. Onun için doğru olan vücut kendi koruyucu sistemlerini çalıştırsın ve ateşi kontrol altına alacak mekanizmaları işletebilsin diye çocuğun ateşi 39’un üstüne çıktığında bir – bir buçuk derece düşürüp bırakmaktır. Tabii bu söylenmesi kolay bir şeydir. Ama uygulamaya geldiği zaman, o çocuk veya aileden birisi ateşle beraber havale geçirmişse veya ateşli bir devreden sonra menenjit gelişmişse bunları insanlara anlatmak çok zordur.
Prensip olarak ateş eğer 39 – 40’ın üzerindeyse çocuğa verebileceği zararları da göz önünde bulundurarak çocuğu rahatsız edecek derecede soğuk suyla silmemek gerekir. Çocuğun ateşi 40ʻsa ona 36 derecelik bir suyla yapılan pansuman ateşi düşürmek için yeterli olacaktır. Musluk suyu ateşli çocuğa evde pansuman yapmak için uygundur. I Vücudun hücrelerinin yaşaması için devamlı isi üretmeleri lazımdır. Bu da oksijen ve belirli gıda maddelerini alıp yakmasına bağlıdır. Bu yakma sırasında da vücudun ısısı üretilir. Bu üretimi sıfırlayacak ve çocuğun yaşamını tehlikeye sokacak dereceye düşürmenin bir anlamı yoktur.
Eğer ateşi biraz düşürdükten sonra bir süre içinde yeniden çıkıyorsa o zaman antipiretiği uygulamak yerinde olur. Antipiretikler ağız yoluyla verilirse daha uzun sürede etki eder ve etkisi uzun sürer. Ancak ateş 40 derecenin üstündeyse ve hızlı etki etmesi gerekiyorsa makat yoluyla verilebilir. Çünkü makat bölgesinde geniş bir damar ağı vardır ve kısa sürede emilir. Hemen etki yapar ama etkisi de kısa sürer. Çocuk ilacı ağızdan almak istemiyorsa makat yoluyla verilmelidir. Enjektabl yola ise mutlaka bir doktor kontrolünde başvurulmalıdır.
Ateşi yükselen çocuğu az giydirmek gerekir. Ancak çocuk önce titreme geçiriyorsa örtünmek ister, tüyleri diken diken olmaya başlar. Bu durumda çocuğu örtmek gerekir. Bir süre sonra titremesi geçince üstündekini zaten atacaktır. Sonuç olarak çocukları rahatsız edecek bir yola başvurmamak esas olmalıdır.
Sağlıcakla Kalın.
