Çocukların işeme problemlerinin birçok nedeni olabilir. Bu nedenle ailelerin bu gibi durumlara dikkat göstermeleri gerekir. Bebekler doğdukları zaman idrarlarını mesanelerinde yani idrar torbalarında biriktiremezler. Böbreklerden gelen idrar direkt olarak dışarı atılır ve çocuklar devamlı olarak altlarını ıslatırlar. Bunun nedeni idrarı biriktiren ve tutmayı sağlayan gerek beyindeki ve omurilikteki üst merkezlerin ve gerekse mesane ve ilgili yapıların çalışmasını sağlayan sinirlerin tam olarak gelişmemesidir.
Bebek büyüdükçe mesanede giderek daha çok miktarlarda idrar biriktirebilmeye başlar. 1.5 – 2 yaş civarında da önce geceleri idrarı tutabilme yeteneği gelişir daha sonra da bu kontrol gündüzleri de yavaş yavaş sağlanır. Genellikle 3 yaştan sonra çocuklar hem gündüzleri, hem de geceleri çişlerinin bilincindedirler ve tuvalete girme gereksinmelerini söyleyebilirler. Bu gelişme bazı çocuklarda biraz daha erken bazılarında biraz daha geç olabilir.
Genellikle kız çocuklarda bu kontrol daha erken sağlanabilir. İşeme kontrolünün sağlanmasında yapısal gelişmelerin yanında sosyal etkiler de vardır. Çocuk sosyal yaşamı öğrendikçe ve sosyalleştikçe kuru kalmasının gereğini ve önemini kavramaya başlar. Kontrolün sağlanması için sadece doğal mekanizmaların gelişimi yeterli değildir.
Ailelerin vereceği tuvalet eğitiminin de büyük önemi vardır. Bu dönemde tuvalet eğitimi katı olmamalıdır. Burada yapılacak hatalar çocuğun yaşam boyu çekeceği sorunlara neden olabilir Çocuk psikiyatristleri ve gelişimcileri bu konularda ailelere yardımcı olabilirler.
Kontrol sağlanma yaşının ötesinde işeme kontrolü ile ilgili sorunlar neler olabilir?
3 – 4 yaşından sonraki devrelerde artık çocukların bilinçli olarak idrar kontrolüne sahip olmaları beklenir. Bu dönemden sonra işeme ile ilgili problemler gözleniyorsa, altında yatan bir neden olup olmadığı araştırılmalıdır.
Bazı çocuklar tuvalete gitmeyi uzun süre geciktirir ve bunu giderek belirginleşen bir adet haline getirir. Burada çocuğun tuvalete gitmeye üşenmesi, ona verilen hatalı tuvalet eğitimine kadar birçok faktör rol oynar. İdrarını tutma ve tuvalete gitmeme özellikle okul çağı çocuklarında ve kızlarda daha sık görülür.
Bunun nedeni de okullardaki tuvalet bakımlarının yetersiz olması ve çocukların bu tuvaletlerden iğrenmeleridir. İdrarı uzun süre tutmak ve bunu bir alışkanlık haline getirmek uzun dönemde normal olan mesanelerde bile sorun yaratır. Mesanenin kası giderek zayıflar, kasılma yeteneğinde azalmalar olur ve idrarı tam olarak boşaltamaz.
Mesanenin kendini koruma, direncini yüksek tutma özellikleri zayıflar ve iltihaplanmalara zemin hazırlanır. Bu nedenle çocuklar idrarlarını tutmamaya ve çişleri gelince hemen gidip mesaneyi boşaltmaya alıştırılmalıdır. Burada okul yöneticilerine de büyük sorumluluklar düşer. Çocukların rahatça kullanabilecekleri temiz tuvaletlerin sağlanması şarttır.
İdrarı tutma, işeme sırasında ani kesme gibi normal dışı alışkanlıkların geliştirilmesi de, özellikle gergin, psikolojik sorunları olan küçük çocuklarda gözlemlenebilir. Bu şekilde düzensiz işemeler mesanenin gevşemesi ve idrarı tam olarak boşaltması ile ilgili sistemlerin uyumlu çalışmasını bozar. Mesane içi basınçlarda giderek artış olur. Mesane aşırı kasılarak idrarı boşaltmaya çalışır ve uzun dönemde böbreklerde hasarlar oluşur. Bazı durumlarda da mesanenin iyi çalışmaması ve kasılması ya da dolgunluğu hissetmekle görevli sinir sisteminin aksaklığı ile ilgili problemler rol oynar.
Bu açıdan çocuğu sadece tembellikle suçlamak ve nedeni araştırmamak belki de önemli bir rahatsızlığı göz ardı etmek demektir.
Çocuklarda idrar kaçırma hangi durumlarda olur?
İdrar kaçırma çocukluk çağının çok önemli bir sorunudur. Birçok sinir sistemi, böbrek ve idrar yolu hastalıklarının bulgusu olabilir. Sadece geceleri altını ıslatan ve gündüzleri işemesi tamamen normal olan çocuklar ayrı bir gruptur. Bunlarda neden tam olarak bilinmemekle birlikte uykudan uyanma mekanizmalarında bir aksaklık olduğu, bu nedenle mesaneden gelen uyarılarla çocuğun uyanamadığı ve altını ıslattığı varsayılır. Oysa buna ek olarak çocuk gündüzleri de tam idrar kontrolünü sağlayamıyorsa veya ek idrar yolu problemleri örneğin sık idrar yolu iltihaplanmaları (enfeksiyonları) da varsa, durum tamamen farklıdır.
Bazı çocuklar çok sık tuvalete gider. Bazıları aniden sıkışma hissi duyarak alışılmamış hareketler yapar; bacaklarını çapraz yapıp sıkıştıranlar, özellikle kızlarda topuğunun üzerine çömelerek oturanlar görülebilir. Bu çocuklar ani ve şiddetli işeme hislerini bastırmaya çalışmaktadırlar. Bazıları tam olarak tutamaz ve devamlı olarak külotlarında bir ıslaklık vardır ve hep öyle dolaşırlar.
Aileler yine bu durumlarda çocuğu tuvalete gitmekte tembel davranmakla suçlar ve aslında çok önemli problemlerin varlığını gösteren bu bulguları göz ardı ederler. Oysa bu çocukların büyük bölümünde mesanenin ve işeme kontrolünü sağlayan sistemlerin kas ve sinir hastalıkları vardır. Mesanede kontrolsüz sıra dışı kasılmalar olur ve mesane içi basınçları anormal olarak yükselebilir. Mesanenin yükselen basıncı da böbreklere yansır ve onlarda harabiyet yaratabilir. Bunların bir kısmı da uzun dönemde böbrek yetmezlikleri ile sonuçlanır. Bu da tabii ki çok ciddi ve tehlikeli bir sonuçtur. Görüldüğü gibi idrar kaçırma sanıldığından çok daha ciddiye alınması gereken bir bulgudur.
Çocuklarda işeme ile ilgili aksaklıklara nasıl teşhis konur?
Öncelikle ailelerin çocuğun işeme davranışlarını iyi izlemeleri gerekir. Bir anormallik varsa üroloji uzmanlarına danışılmalıdır. Yapılan muayeneler ve tetkiklerle bir anormallik varsa ortaya konabilir. Özellikle mesane ve işeme kontrolünü sağlayan yapıların fonksiyonlarını ölçen ürodinami adı verilen testler vardır. Bu testlerde amaç mesanenin çalışmasını, kasılabilme ve hissedilebilme yeteneklerini araştırmak, basınç değişikliklerini saptayabilmek, idrar tutma ile ilgili yapıların koordine çalışmalarını görmektir. Ürodinamik çalışmalar sonucunda problem ortaya konarak çözüm üretilir.
Sağlıcakla Kalın.
