Her anne baba çocuğunun düzenli olmasını istiyor, çocuğum oyuncaklarını toplamıyor, odasını çok dağıtıyor diye dert yanıyor. Peki çocuğa düzenli olmak nasıl öğretilir? Çocuğunuz odasını toplamamakta ısrarlı. Yerde dağınık halde duran oyuncaklar, masa üstündeki yırtık kağıtlar ve yatağın üzerinde neredeyse bir kule oluşturan kıyafetler. Odasına göz ucuyla bakmak bile sizi çileden çıkartmaya yetiyor.
Çocuk odasının düzeni, pek çok ailenin günlük tartışma konularından biridir. Çoğu zaman da anne baba ile çocuklar zıt görüştedir. Anne baba, çocuk odasının daima düzenli olmasını isterken, “düzen” konusunda farklı anlayışa sahip olan çocuklar da anne babalarının bu konuda neden son derece ısrarlı davrandıklarını anlayamazlar. Peki, çocukların odasında düzen şart mı? Dağınık bir oda, çocuğun kişiliğini nasıl etkiliyor?
Oyun mu, düzen mi?
Düzenli olmak çocuklara başlangıçta keyif verebilir. Örneğin, 2 yaşındaki bir çocuk, en sevdiği bebeğinin her zaman yatağının başucunda olmasına özen gösterir. Eğer bebeğini yerinde bulamazsa annesini şiddetle protesto eder. Ancak yaşı ilerledikçe “oyun oynamak” ile “odayı toplamak” kavramlarının arasındaki farkı anlar ve “düzenli” olmaya karşı hissettiği ilgi ansızın kaybolabilir.
Çocuğunuza odasını toplatmaya çalışmanızın bedeli; gerilen sinirleriniz olacaktır. Çünkü çocuklar “düzenli olmayı” biz yetişkinlerden çok farklı algılarlar. Çocuklar, anne babaların ortalığı toplama konusundaki düşüncelerini gereksiz bulurlar. Sizin saçlarınızı diken diken eden dağınık bir oda, onların kendilerini çok keyifli ve rahat hissettikleri bir mekan olabilir.
“Nasıl olsa yine kullanacağım”
Evet, bu cümleyi çocuğunuzdan sık sık duymuşsunuzdur. Çünkü tekrar kullanacağı oyuncak ya da araç – gereçleri yerlerine koymak, onlara çok anlamsız gelir. Örneğin; Cem, kağıt, makas ve yapıştırıcı kullanarak kendine güzel bir gemi yapar. Peki, ya biraz sonra bu geminin bir limana ihtiyacı olursa? O halde, biraz önce kullandığı materyalleri yerine koymanın hiçbir anlamı yok ki! Bu konuda pek de haksız değil aslında.
Bazen, materyalleri ihtiyaç duyacağımız yerde bırakmak daha mantıklı olabiliyor. Oynamak, el işi yapmak ve bir şeyler inşa etmek, çocuklar tarafından daima ilgi görür. Ancak çok sevdikleri bir uğraş olsa bile, bir süre sonra ilgileri azalır. Kendilerine zevk verecek başka faaliyetlere yönelirler. Ancak sizin de çok iyi bildiğiniz gibi, çocukların oyunları asla bitmez. Öyleyse, oyuncaklarını neden toplasınlar ki?
Çocuklarda düzensizlik yaratıcılığı geliştiriyor
Size çelişkili gelse de; bir dereceye kadar “düzensizlik”, çocukların yaşamına “düzen” getiriyor. Çocuklar; bildikleri, gözü kapalı hareket edebildikleri ve aradıkları her şeyi kolaylıkla bulabildikleri, ruhlarına işlemiş bir çevrede kendilerini mutlu hissederler. Düzenlerini de ancak, kendilerini iyi hissettikleri ortamda geliştirebilirler. Bu düzensizliklerini, yaratıcılıklarını geliştirmenin bir yolu olarak kullanıyorlar.
Çünkü çocukların “yaratıcılığı” bir derece “karmaşaya” gereksinim duyar. Örneğin, yerde dağınık halde duran birkaç düzine renkli keçeli kalem, çocukların resim yaparken aradıkları materyali daha kolay bulmalarını sağlar. Mutlaka bir sınırı olmalı! Her konuda olduğu gibi “düzensiz olma” özgürlüğünün de sınırları olmalı. Çünkü çocukların ileride kendi ayakları üzerinde durabilmeleri için faaliyetlerini organize etmeyi öğrenmeleri son derece önemli.
Anne babanın eğitimdeki amacı; çocuklarının sorumluluk yüklenmesi, yaptıklarının hesabını verebilmeleri, bireysel ve pratik düzen sistemini geliştirmelerini sağlamak. Bu nedenle, evlerin çocukların dağınıklığıyla darmadağın olmasına izin vermemeli. Çocuk, anne babasının kendilerine ait bir düzeni olduğunu kavramalı ve sınırlarını bilmeli.
Çocuklarla güç savaşı başarı sağlamaz
Çocuğundan odasını düzenli tutmasını isteyen anne babanın amacı, ona eziyet çektirmek değildir. Bu gerçeği çocuğun da anlaması çok önemli! Bu nedenle çocuğa odasını neden toplaması gerektiği anlatılmalı. Örneğin, kızınız gece kötü bir rüya gördüğünde yanına gitmenizi istiyorsa, tökezlememeniz için yerdeki oyuncakları toplamalı. Temiz bir pantolon veya sevdiği bir kazağı giymek istiyorsa, kıyafetlerini üzerinden çıkardığında odasının bir köşesine fırlatmamalı.
Çocuğunuzun düzenli olmasını istiyorsanız, odasını toplaması için fazla baskı yapmayın ve onu bu konuda cezalandırmayın! Çünkü hangi amaçla olursa olsun zor kullanmak, onun düzen sevgisini yok edebilir. Odasını toplamadığı için arkadaşının doğum günü partisine katılamayan bir çocuk, ileride düzenli olmaktan kaçacaktır.
Çocuğunuza düzenli olmak konusunda yardım etmeyi önermelisiniz.
Kaosla savaşmasını desteklemek ve ara sıra yardım önerisinde bulunmak, çocuğun düzenli olmasını sağlar. Çocuklar genellikle 10 yaşından sonra odalarını kendi başlarına toplayabilme becerisine sahip olurlar. Önemli olan, çocuğun odasını darmadağın edip belli zamanlarda toplaması değildir. Öğretilmesi gereken en önemli davranış, oyuncaklarını veya eşyalarını işi bitince yerine koymasıdır.
Örneğin, çocuğunuz legolarıyla oynadıktan sonra oyuncaklarını toplamıyor. Ardından puzzle yapmaya başlıyor. Bu durumda ona “Legolarla oynaman bittiyse, önce toplayıp yerlerine koymalısın, ondan sonra puzzle oynamaya başlayabilirsin.” Diyebilirsiniz. Ya da “Resim yapman bittiyse boyaları ve kağıtları yerine koy. Böylece daha rahat evcilik oynayabilirsin!” şeklindeki yaklaşımınız da yararlı olacaktır.
Oyuncaklarını toplamakta isteksiz davranırsa, “Eğer istersen sana yardım edebilirim.” diyerek yardım önermeli ve onu yüreklendirmelisiniz. “Sen topla, ben kutuya yerleştireyim.” gibi bir teklifte bulunmanız çocuğunuzu düzenli olmaya teşvik edecektir. Odasını toplaması için çocuğunuza zaman tanıyıp, bunu da onunla konuşarak planlayın.
Örneğin; “Odanın toplanma zamanının geldiğini düşünüyorum, ne dersin?” “Evet, anne ama hiç zamanım olmadı.” “Ne zaman toplamayı düşünüyorsun?” “Yarın okuldan erken çıkıyoruz. Eve geldikten sonra toplamayı düşünüyorum.” “Bana da uygun, yardıma ihtiyacın olursa haber ver.” gibi. Böylece çocuğunuza sorumluluklarıyla ilgili aktiviteler programlamayı da öğretmiş olursunuz.
Çocuğunuza düzenli olmayı nasıl öğretebilirsiniz?
Siz de çocuğunuzun odasının dağınık olmasından yakınıyorsanız, üzülmeyin. Birkaç yöntemle düzenli olmasını sağlayabilirsiniz. İşte önerilerimiz…
4 yaşına kadar: Bu yaşlarda çocuğunuzun odasını toplarken size yardım edeceğini sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Siz odasını toplarken ya bir kenarda sessizce izleyecek ya da sevdiği oyuncaklarını gözünün önünden kaldırdığınız için sizi şiddetle protesto edecektir.
Paniğe gerek yok! Odasını toplamaya teşvik etmek için oyun iç güdülerinden yararlanabilirsiniz. Oyun yoluyla bebeğini veya ayısını yatağına yatırabilirsiniz. Yine oyun yoluyla bebeklerin elbiselerini, çamaşırlarını, çoraplarını katlamasını öğretebilirsiniz. Bu yaşlarda çocuğu eğitmenin en iyi yolu, oyundan geçer!
6 yaşında: Artık çocuğunuza odasının düzeniyle ilgili kural koymanın zamanı geldi. Ona haftada bir kez odasını toplamasını, okul malzemelerini, oyuncaklarını ve özel eşyalarını düzenli tutmasını söyleyebilirsiniz. Örneğin, “Bu yaşa kadar pek çok şey yapmayı öğrendin. Şimdi senden odanı düzenli tutmayı öğrenmeni istiyorum.” diyerek giriş yapmanızda yarar var. Sonra beraberce düzenin tanımını yapın. Düzen nasıl olacak? Oyuncaklar nerede duracak? Kitaplar ve kalem kutusunun yeri neresi? Terlikler nerede duracak? Çünkü sizin düzen anlayışınız çocuğunuza uymayabilir. Ayrıca burası onun odası, odanın düzeni onun zevkine uygun olmalıdır. Onun bu alışkanlığı kazanabilmesi için olumlu davranışlarına zaman zaman ödüller verin.
Çocuğunuzu düzenli olmaya teşvik etmenin bir yolu da maddi ödüller; sevdiği bir yemeği yapabilir, istediği bir filme götürebilirsiniz. Odasını düzenli tuttuğunda onu yüceltecek ve yüreklendirecek sözler sarf etmeyi de unutmayın! Örneğin, “Ne kadar düzenli bir çocuk oldun, seninle gurur duyuyorum.” gibi sözler çocuğunuzu düzenli olmaya teşvik eder. Çocuğunuzun bu olumlu davranışını başkalarının yanında da anlatın ve övün.
12 yaşından sonra: Ergenlik çağındaki çocuklar düzensiz olmaya yönelirler. Bunun birkaç anlamı var; çok düzenli bir çocuk yaşıtlarına benzemek için dağınık ve pasaklı olabilir. “Burası benim odam, odamı dilediğim gibi kullanabilirim, dağıtabilirim.” sözleri özerkliğin bir ifadesi olabilir. Anne baba düzen konusunda duyarlı davranıyorsa; çocuk bu duruma başkaldırabilir.
Merak etmeyin ve sabırlı olun. Çocuğunuz birkaç yıl sonra eski düzenli haline dönecektir. Söylenmek, nasihat etmek hiçbir işe yaramaz. Uzlaşmak için; “Odanda dilediğin gibi yaşayabilirsin, ama evin ortak kullanım alanlarında ailemizin düzen kurallarının geçtiğini unutma.” diyebilirsiniz. Dostça yapılan anlayışlı bir konuşma bu problemi de çözebilir.
Sağlıcakla kalın.
