Çift cinsiyet veya tip diliyle “İntersex”, bir çocukta dış görünüm ile genetik cinsiyetin veya cinsiyet bezlerinin ayni olmadığı durumdur. Böyle bir bebeğin cinsiyet kodlanması erkek yönünde iken, dış cinsiyet organları tamamen dişi görünümünü taşıyabilir. Ya da tersi olabilir. Çoğu zaman ise dış cinsiyet organları hem dişi hem de erkeğe ait unsurları birlikte bulundururlar.
Cinsiyet Nelerden Oluşur?
Cinsiyet kavramının dört ana unsuru vardır ve tam bir cinsiyet oluşumu için bu dördünün bir arada olması gerekir. Bunlar:
- Genetik cinsiyet kodu,
- Cinsiyet bezi (Gonad: Erkek çocuklarda testis, kızlarda ise overlere verilen genel isim),
- 3-Dış görünüm,
- Psikolojik şartlanma. İlk iki faktörün etkisiyle dış cinsel görünüm kazanılır.
Anne karnındaki gelişim esnasında gerek genetik kodlanma, gerekse cinsiyet bezlerinin yapı veya görevlerinde meydana gelebilecek bozukluklar neticede dış cinsel organlarda ters yönde veya yetersiz gelişime neden olurlar. Böylece çift cinsiyetli çocuklar doğarlar.
Normal Cinsiyet Gelişimi Nasıldır?
Anne karnındaki bebekler, gebeliğin 6. haftasının sonuna kadar herhangi bir cinsiyet organına sahip değildir. Ortada sadece ne dişi, ne de erkeğe benzeyen taslaklar vardır ve bu cinsiyet bakımından nötr döneme tip dilinde “indiferansiye dönem” denir. Ayrıca bu dönemde bebeklerin karınlarının içinde her iki cinse ait organ taslakları bulunur. Bu dönemde bebeğin cinsiyet kodu bellidir, ancak cinsiyet bezleri (gonadlar) henüz testis veya over (yumurtalık) yapısına dönüşmemiştir ve herhangi bir görev yapmazlar. Altıncı haftanın sonuna doğru genetik kodun etkisi görülmeye lar ve taslak halindeki ilkel cinsiyet bezi, genetik kodlanma dişi yönde ise over yapılarına, erkek yönde ise testise dönüşür.
Cinsel Organlar Nasıl Oluşur?
Erkek bebeklerde testisler anne karnında 7. haftadan itibaren iki hormon salgılar. Bunlardan birincisi (MİF = Müllerian inhibiting factor) erkek bebeğin karnında bulunan dişi cinsiyete ait organ taslaklarının yok olmasını sağlar. Bebek artık erkek yönde gelişeceği için, yok olması gereken dış cinsiyet organ taslaklarının yok olması, dolayısıyla iç organ taslaklarının dişi cinsiyete ait olanlarının yok olması lazımdır. İkinci hormon (Testosteron: Erkeklik hormonu) ise erkek cinse ait organ taslaklarının olgunlaşmasını ve gelişmesini sağlar.
Testosteronun etkisi ile 2 olay gelişir:
1 – İç organların gelişimi: Testislerde oluşan spermlerin, dış ortama taşıyacak olan depo ve borucukların oluşumu. Testosteron bu etkisini direk olarak bu organ taslaklarını etkileyerek gösterir. Karmaşık bir işlem olmadığından, bu safhada problem çıkma ihtimali azdır.
2- Dış organların gelişimi: Burada sözkonusu olan penis ve torbaların gelişimidir. Testosteronun bu etkisi ise oldukça karmaşık yollarla olur. Bazı aracı maddelere ve yapılara ihtiyaç vardır. Bu karmaşık değişimler esnasında oluşabilecek aksilikler sonucunda, vücutta yeterince testosteron olmasına ve genetik kodlamanın de erkek olmasına rağmen dış organlar dişiye benzer. Kız bebeklerde ise dişi yönde gelişim için ortamda testosteronun bulunmaması yeterlidir.
Kız Bebeklerin Gelişimi
Genetik kodlama, dişilerin XX kromozomlarına, erkeklerin de XY kromozomlarına sahip olmalarıdır. Genetik kodlama dişi ise ve ortamda erkeklik hormonu yoksa, organların gelişimi adeta otomatik olarak dişi yönünde olur. Dişilik hormonu olan östrojenlerin etkisi ise daha geç safhada önemlidir. Kız bebeklerin gelişiminde de yine iki safha vardır:
1- İç organların, yani vajina, uterus ve tüplerin gelişimi. Aynı zamanda erkek organ taslaklarının yok olması.
2- Dış organların dişi karakterini kazanması, Halk arasında çift cinsiyetlilik olarak isimlendirilen “İntersex” hastalığından, sonuç olarak genetik kodlamadaki anormallikler veya hormonların salgılanmasında yada etkilerini göstermelerindeki bir takım problemler sorumludur.
Bebek ve çocuklarda Cinsiyet Oluşumunda Psikolojinin Önemi
Bu hastalığın tedavisi safhasında ise devreye psikolojik şartlanma olanca ağırlığı ile girer. Çocuğun psikolojisinin önemi şuradadır: 18 aylık olduğunda çocuk artık cinsiyetinin bilincine varır. Dış görünümüne göre ailesi ve çevresi tarafından kendisine hangi cinsiyetin rolü verildiyse artık bundan sonra öyle gidecektir.
Dolayısıyla çift cinsiyetli çocukların cinsiyet kararları 1,5 yaşından önce verilmeli ve tedavileri planlanmalıdır. Bu yaştan sonra, çocuğun benimsediği cinsiyetin aksi yönde bir tedavi asla yapılmamalıdır. Çünkü bazen dış cinsel organlar cerrahi teknik olarak çocuğun ailesi tarafından şartlandırıldığı cinsiyetin tersi yönünde bir işlem yapılmasını gerektirebilir. Böyle bir cinsiyet değişikliği ancak 1,5 yaşına kadar yapılmalıdır. Aksi yöndeki uygulamalar, hayatının tümünü bir cinsiyet çatışması ve karmaşası içinde geçiren ve psikolojik yönden darmadağın insanların yetişmesine mal olur ki tip literatürü, böyle gecikmiş müdahaleler sonucu kendilerine giydirilen yeni cinsiyeti benimsememiş ve intihara kadar gitmiş çocuk ve genç erişkinlerin acıklı hikayeleriyle doludur.
Çift Cinsiyetli Bebeğin Gelişimi
Çocuğun cinsiyetiyle ilgili kararı alırken en önemli faktör ileride cinsel beraberlik ve mutluluğu sağlayacak dış cinsel organların oluşturulmasıdır. Bu noktada belirleyici olan yapı ise penistir. Çünkü en yeni ve en gelişmiş teknikler kullanılsa bile, gerek görünüm ve gerekse fonksiyon olarak normale yakın penis yapmak cerrahi teknik olarak neredeyse imkansızdır.
Buna karşın vulva ve vajina gibi dış kadınlık organlarını operasyonla oluşturmak çok daha kolaydır. Bu nedenle cinsel birleşmeye müsaade etmeyecek kadar deforme veya küçük penisli çocuklar, genetik kodlanmaları erkek ve cinsiyet bezleri testis olsa bile penisleri klitorise çevrilerek kız olarak yetiştirilirler. Bunlarda ilk iş olarak testisler çıkarılır, mikro penisleri klitorise çevrilir ve cinsel birleşmeye müsaade edecek bir vajina oluşturulur. Buluğ çağına geldikten itibaren de sürekli dişi hormonu (östrojenler) takviyesi ile tüm vücut yapısının dişiye benzemesi ve böyle kalması sağlanır. Adet görmeseler ve çocuk sahibi olmasalar da bunun dışındaki tüm dişilik fonksiyonlarını yerine getirirler.
Hangi Çocukta İntersexten Şüphelenilir?
Çok minik penisli veya normalden iri klitorisli bebekler mutlaka araştırılmalıdır. İki taraflı kasık fıtığı olan kız bebekler ve normal penisleri olduğu halde iki testisleri birden torbalarında ve kasıklarında olmayan erkek bebeklerde bu yönden araştırma yapılmalıdır.
Interseks Araştırmalarında Neler Yapılır?
İlk iş kromozom analizinin yapılmasıdır. Böylece çocuğun genetik olarak hangi cinsiyet koduna sahip olduğu belirlenir. Bundan sonra hem kanda hem de idrarda cinsiyet hormonları ve bunların son ürünlerine bakılır. Bu tür tahliller hem cinsiyeti, hem de sapmanın nereden kaynaklandığını ortaya koyarlar. Tanı kesinleştikten sonra ultrasonografi ve laparoskopi gibi yöntemlerle iç cinsiyet organları araştırılır ve gerekirse iç organlardan parçalar alınarak mikroskop altında incelemeler tamamlanır.
