Çocuğun, hem zeki hem de mutlu olmasını sağlamanın yolları varsa eğer, bu ancak beraber yapılan keşif gezileriyle mümkün olur. Böyle anlarda bebeğin bütün gereksinimleri karşılanır. Bebeğinizin geleceği için mutlaka hazırlık yapmışsınızdır. Burada bebeğinizin daha zeki ve mutlu olması için ipuçlarına yer veriyoruz.
- Anne veya babanın kucağındadır, hiçbir yer buradan daha huzur verici olamaz.
- Bebeğin kafası annesiyle aynı yüksekliktedir, dolayısıyla yetişkinlerin dünyaya baktığı açıdan bakabilir.
- Yaşadığı yuvasını gezerek tanıyabilir, böylelikle evi daha güvenilir gelir.
- İlgilendiği şeylere kendi eliyle dokunabilir. Dünyanın keşiflere açık olduğunu görür ve bu keşiflerin ellenip dokunulabileceğini anlar. Gezintiler sadece tanıdıklarla tekrar tekrar karşılaşma değil, aynı zamanda yeni şeyler keşfetmedir. Anne her gün bebeğinin ufkunu biraz daha genişletir. Sadece bebek kendini İyi hissetmediği zaman, yeni keşifler yapmak kalır.
Bebekte Beyin Gelişmesi
Bebek daha dünyaya yeni geldiğinde beyni tamamen gelişmemiştir. Kafatasının İçinde henüz boşluk vardır. Bu boşluk ancak bir yaşın sonunda tamamen kapanır. Bebek beyninde milyarlarca sayılara varan sinir hücreleri vardır. Bu miktar, erişkin döneminde de fazla bir değişim göstermez.
Buna rağmen bebek beyninin yetişkinlerin beyni gibi işlememesinin sebebi, hücreler arasındaki tek tek bağlantılardan kaynaklanır. Bu bağlantılan, kimyasal etki yapan sinapslar üzerinden sinirlere ulaşan elektrik bağlantıları gibi düşünmeliyiz. İnsan beyninin düşünme yeteneği, beyinde var olan sinir hücrelerinin sayısına değil, hücreler arasındaki bağlantı miktarı ve kalitesine bağlıdır. Bu bağlantıların sayısı tahmin gücümüzden daha fazladır. Beyin araştırmacıları bir dönem, yeni doğan bebeklerin beyin hücreleri arasında hiç veya çok az bağlantı olduğunu düşünmüşler. Fakat bu yanlış bir düşünce. Doğum anında bile bebekte sayısızca bağlantı mevcuttur. Fakat bu bağlantılar henüz büyük oranda yaygın değildir, hücreler arasında hedefli, net ve sağlam iletişim sağlayamazlar. Yetişkin beyniyle bebek beyni arasındaki temel fark da budur zaten; yetişkin beyninde sağlam bağlantılar mevcutken, bebeklerde daha zayıftır.
Anne Bebeğin Zihinsel Gelişimiyle İlgili Aklındaki Sorular
- Bebek beynindeki dağınık bağlantıların sağlam olmaları İçin ne gerekir?
- Bu olay çocuğun doğal gelişmesiyle mi gerçekleşir, yoksa dışardan bir destekle mi oluşur?
- Bağlantıların gelişmesi kaç yaşından itibaren başlar?
Günümüz bilgilerine göre, gelişimin en önemli kısmı, ilk üç yıl içinde gerçekleşir. Bu dönemde gelişim bitmez, insanın beyni bundan sonra da elastik kalır, elverişli şartlarda ileriki yaşlara kadar böyle devam eder. Üç yaşından sonraki gelişme daha ağır ve yavaş olur, İlk üç yıl içinde bile bu gelişme aşamaları farklılık gösterir. Çocuk ne kadar küçükse, bağlantılar arasındaki gelişmeler o kadar hızlı olur. Gelişme özellikle dördüncü, beşinci ve altıncı ayda çok daha hızlıdır. Bir yaşın sonlarına doğru, beyin içindeki bağlantıların büyük kısmı gelişim İşlemlerini tamamlamıştır.
Bu gelişmenin daha stabil olmasını sağlayacak dış etkiler nelerdir? Çocuğumuzun ileride düşünme kapasitesinin ne şekilde olacağını ilk yıllarda nasıl sağlayabiliriz? Bu konuda dikkat edilmesi gereken noktalar şunlar:
- Bebek beyni ilk gününden itibaren uyarıma ihtiyaç duyar.
- Bütün uyarılar olabildiğince net ve belirgin olmalıdır. Bebek bu uyarıları algılayıp yerleştirebilmeli.
- Yeni öğrenilen şeyler güvenilir olmalıdır. Şayet bebek yeterli derecede yeni bilgi edinemiyorsa, sıkılır ve düşünceleri tembelleşir. Buna karşılık, çok fazla yeni kavramlar öğrenirse, kafası karışır.
Bu uyarımlar; beslenirken, altı alınırken, oyun oynarken, banyo yaptırırken gibi, günlük bakım esnasında sağlanır. Çocukla İletişim onun günlük ihtiyaçlarının bakımının yapıldığı sırada, belli bir sevgi ve şefkat yaklaşımı içinde gerçekleştiği için; ne yaptığımızı, neden yaptığımızı ve böyle yapmaktan hoşlandığımızı anlatırız. Ayrıca konuşma esnasındaki ses tonu yumuşak, kelimeler de yavaş ve vurgulayıcı bir ifadeyle söylenir. Bütün bunlar, beyin bağlantılarının olgunlaşmasına yardımcı olmak için iyi ve yeterli ölçülerdir. Bu olgunluğa; görme, işitme, dokunma, koklama ve algılama kapasitesi de dâhildir.
Bebeğin Gelişiminde Dış Etkenlerin Önemi
Bu algı uyarıcıları, sadece çocuğun altı duyusunu kullanabilmesi için değil, düşünme kapasitesinin çalışması için de önemlidir; çünkü algı olmazsa bilgi olmaz ve bilgi olmazsa da düşünce olmaz.
Bebek beyni bugüne kadar tahmin edildiğinden daha fazla kapasiteye sahip olduğu, daha seçici ve daha hareketli olduğu ortaya çıktı. Bebek beyni ilk başlardan itibaren çalışmaya, yeni şeyler öğrenmeye, kendini zorlamaya ve çıkarımlar yapmaya müsaittir. Bebek, sadece emziğiyle belli bir ritim tutturarak bile diaprojektör oluşturduğunu bilen kimse, onun sadece aç karınlı bir varlık olmadığını bilir.
Sanki bebeklerin İçinde, beyinlerinde belli bir düzen sağlamak İçin harekete geçiren bir mekanizma vardır: Sağlam olmayan bağlantıları güçlü yapar ve doğumdan itibaren beyinde var olan çok sayıdaki gereksiz bağlantıları yok eder.
Bu durumda bebeğimize nasıl yardımcı olabiliriz? Yazının başında, evin İçinde günlük geziler yapmak gibi olası bir örnek verildi. Verilen örneğin dışında olasılıklar da vardır. Mesela, değişiklik faktörü. Şayet bebeğin böyle bir arzusu olursa ki birçok bebek annesiyle beraber bir şeyler yapmayı sever, bir fotoğrafı duvara asıp, zaman zaman fotoğrafı ters çevirin ve bu şekilde bebeğinize gösteriniz. Bebek fotoğrafı hem düz, hem de ters konumda görmeli. Bebeğinizin bu değişikliği ne kadar çabuk fark edeceğine şaşıracaksınız. Fotoğrafı bebeğinizin göreceği şekilde tekrar düz konuma getirin ki, bebek bulmacayı algılasın.
Aşina olan konularla tanıdık olmayanlar arasındaki farkı da öğretebilirsiniz. Mesela bunun İçin kalem, kitap, çocuğun oyuncakları gibi nesneler kullanabilirsiniz. Bu cisimleri bebeğinize sık sık gösterin ve eline almasına izin verin.
Arada bir tanıdık olan oyuncak veya kitaplar yerine, yeni ve farklı oyuncaklar verin. Bu arada ona açıklamalar yapıp, sürekli konuşma halinde olun. Veya bebeğinizin yatağının üzerine, uyandığında görebileceği sallanan bir oyuncak asın. Bu asılı cisme zaman zaman değişik şekillerde oyuncaklar asın, bebeğiniz bu değişikliği fark ettiği zaman ona, ‘Oyuncağı gördün mü? Oraya yeni bir köpekçik astım!” gibi açıklamalar yapın.
Bebekler sadece etrafta bulunan ufak tefek cisimlerle ilgilenmezler. Özellikle insan yüzleri de çok fazla ilgilerini çeker. Özellikle en sık gördükleri insan yüzlerinin ayrıntılarını incelemekten hiç yorulmazlar. Beyinlerini en fazla mimik inceleyerek çalıştırırlar. Bu davranışları, beyin hücreleri antrenmanı için de çok özel bir anlam taşır.
Sağlıcakla Kalın.
